2024 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksi Basın Açıklaması
Tarih: 11 Şubat 2025
2024 Yolsuzluk Algı Endeksi: Türkiye’nin Puanı Değişmedi
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) yayımladığı 2024 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçlarına göre, Türkiye 34 puan alarak 107. sırada yer aldı. Türkiye’nin puanı geçen yıla kıyasla değişmezken sıralamadaki yükselme diğer ülkelerin puanlarındaki değişimden kaynaklandı. Ülke sıralamaları bütün ülkelerin puanlarına bağlı olarak değişmekle birlikte, esasen ilgili ülkenin aldığı puan, bir ülkede kamuda yolsuzluk algısındaki gerçek durumu yansıtmaktadır. Türkiye’nin yolsuzlukla mücadelede daha etkili reformlar yaparak puanını yükseltmesi büyük önem taşımaktadır.
Son dönemde gerçekleştirilen ekonomik reformlar ve Türkiye’nin FATF gri listesinden çıkarılması gibi gelişmelerin Türkiye’nin puan kaybını önlediği düşünülmektedir. Ancak puan artışının gerçekleşmemesinde, bağımsız bir Yolsuzlukla Mücadele Kurumu’nun bulunmaması, denetim mekanizmalarındaki zayıflamalar ve reform eksikliklerinin etkili olduğu söylenebilir. Türkiye, 2013 yılından bu yana 16 puan kaybederek bu yıl yeniden 34 puan almış ve böylece Avrupa Birliği üyelik sürecinde olan ülkeler arasında en düşük puanlardan birine sahip olmuştur.
Yolsuzluk Algı Endeksi Hakkında
Yolsuzluk Algı Endeksi (CPI), 180 ülke ve bölgeyi kamu sektöründeki yolsuzluk algısına göre sıralayan küresel bir göstergedir. Endeks, 13 bağımsız veri kaynağına dayanmakta ve ülkeleri 0 ile 100 arasında bir ölçek üzerinde değerlendirmektedir. 0 puan yüksek yolsuzluk algısını, 100 puan ise temiz bir kamu sektörünü ifade eder.
Bölgesel Dinamikler
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün yayınladığı sonuçlara göre Türkiye’nin de içinde olduğu Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgelerine baktığımızda puan ortalaması 35 olarak sabit kalmış, ancak bölgedeki yolsuzluk algısında genel olarak düşük seviyeler devam etmiştir. Kosova (41’den 44’e), Arnavutluk (37’den 42’ye) ve Kazakistan’ın (39’dan 40’a) puanlarındaki artışlar dikkat çekicidir. Moldova da bir puan yükselerek 43 puana ulaşmıştır. Buna karşın, otoriter yönetimlerin olduğu ülkelerde ciddi gerilemeler yaşanmış, örneğin Rusya (26’dan 22’ye), Belarus (37’den 33’e), Tacikistan (20’den 19’a) ve Türkmenistan (18’den 17’ye) gibi ülkelerde yolsuzlukla mücadelenin zayıfladığı ölçümlenmiştir. Azerbaycan’ın son 5 yılda 8 puan kaybederek 22 puana gerilemesi de bölgedeki dikkat çekici değişimlerden biridir.
AB üyelik sürecindeki ülkeler arasında da farklı sonuçlar gözlemlenmiştir. Kosova ve Arnavutluk’un, sırasıyla 44 ve 42 puan alarak yolsuzlukla mücadelede ilerleme gösterdiği, Kuzey Makedonya’nın 2 puan kaybederek 40 puana gerilediği, Sırbistan’ın ise 35 puanda kaldığı görülmüştür. Karadağ 46 puanda kalırken, Bosna-Hersek ise 33 puana düşmüştür.
Dünya Genelinde Öne Çıkan Sonuçlar
Yolsuzluk, dünya genelinde otokrasilerin güçlenmesine, bazı aktörlerin yasadışı zenginleşmesine ve demokrasinin zayıflamasına yol açmaktadır. Kompleks uluslararası kara para aklama ağları tarafından desteklenen büyük çaplı yolsuzluklar, tüm dünyadaki yönetimleri tehdit etmektedir. Her ülke yolsuzluğu azaltma ve durdurma konusunda bir sorumluluk taşımaktadır.
Danimarka, 90 puan ile 2024 Yolsuzluk Algı Endeksi’nde üst üste yedinci kez zirvede yerini almıştır. Finlandiya 88, Singapur ise 84 puanla ilk üçte yer almıştır. Yeni Zelanda 83 puanla ilk üçten çıksa da halen ilk 10 arasında bulunuyor. İlk 10’da ayrıca Lüksemburg, Norveç, İsviçre (81), İsveç (80), Hollanda (78), Avustralya, İzlanda ve İrlanda (77) yer almaktadır.
Endeksten, bazı ülkelerin yolsuzlukla mücadelede belirgin ilerlemeler kaydettiği görülmektedir. Örneğin, Bahreyn (+17) ve Fildişi Sahili (+13) önemli artışlar sağlarken, Dominik Cumhuriyeti (+8), Bhutan (+7) ve Estonya’nın (+6) da olumlu değişim gösteren ülkeler arasında yer aldığı, öte yandan, Eswatini (-16), Avusturya (-10), Rusya (-8) ve El Salvador (-6) gibi ülkelerde yolsuzluk algısında ciddi gerilemeler yaşandığı görülmektedir.
En düşük puan alan ülkeler arasında Güney Sudan (8), Somali (9) ve Venezuela (10) yer alırken, Suriye, Libya, Yemen ve Kuzey Kore gibi ülkelerin de listenin alt sıralarında yer aldığı görülmüştür.
Çevre ve Yolsuzluk
Etkilerini giderek daha çok hissettiğimiz iklim krizi ile mücadelede de yolsuzluk büyük bir engel oluşturmaktadır. Yolsuzluğa karşı yeterli şeffaflık ve hesap verebilirlik mekanizmalarının olmaması, iklim fonlarının kötüye kullanılması veya zimmete geçirilmesi riskini artırmaktadır. Yolsuzluk, ayrıca kamu ve özel sektör arasında “döner kapı” (revolving doors), özel çıkar gruplarının kamu politikalarını etkilemesi (regülasyonun ele geçirilmesi) gibi şekillerde de ortaya çıkabilir. Bu durum, iklim değişikliği ile mücadelede gereken politikaların benimsenmesini engelleyerek dar çıkar gruplarının çıkarlarını toplumun genel yararının önüne geçirmektedir.
İklim kriziyle mücadelede yolsuzluk, doğal kaynakların korunmasını ve toplumsal refahı ciddi şekilde tehdit eden bir unsur olarak öne çıkmaktadır. Diğer alanlarda olduğu gibi iklim alanında da mücadelede başarı hem çevresel varlıkların hem de insan yaşamı ve geçim kaynaklarının korunmasını gerektirmektedir. Bu doğrultuda şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerinin tam olarak uygulanması büyük önem taşımaktadır. Kamu ve özel sektör faaliyetlerinde etkin denetim mekanizmalarının kurulması, kaynakların doğru ve sürdürülebilir bir şekilde kullanıldığının güvence altına alınmasını sağlayacaktır. Ayrıca, paydaş katılımını artırmak ve politika süreçlerine sivil toplumun dahil edilmesi hem toplumsal güveni pekiştirecek hem de daha etkili çevresel çözümler geliştirilmesinin önünü açacaktır.
Yolsuzluk Algı Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Yolsuzluk Algı Endeksi, kamu sektöründeki yolsuzluk düzeyine ilişkin iş insanları ve ülke uzmanlarının algılarını içeren farklı veri kaynaklarının bir araya getirilmesiyle hesaplanır. Endeksin metodolojisi, şeffaf ve güvenilir sonuçlar elde edilmesini sağlamak amacıyla belirli aşamalardan oluşmaktadır:
1. Veri Kaynaklarının Seçimi
Endekste kullanılan her veri kaynağının belirli kriterleri karşılaması gerekmektedir. Bu kaynaklar:
- Kamu sektöründeki yolsuzluk algısını değerlendirmelidir,
- Güvenilir ve geçerli bir metodolojiye dayanmalıdır,
- Saygın kuruluşlar tarafından hazırlanmalıdır,
- Ülkeler arasında farklı puan aralıklarını gösterebilecek çeşitlilikte olmalıdır,
- Yalnızca uzman görüşlerini ve iş insanlarının değerlendirmelerini dikkate almalıdır,
- Düzenli olarak güncellenmelidir.
2024 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksi, son iki yıl içinde yolsuzluk algısını ölçen 12 kuruma ait 13 farklı veri kaynağı kullanılarak oluşturulmuştur.
2. Puanların Standartlaştırılması
Veri kaynakları, 0-100 arasında bir ölçeğe uyumlu hale getirilmek için standartlaştırılır. Her bir kaynakta yer alan ülke puanı, kaynakların temel yıl ortalaması ve standart sapmasına göre yeniden hesaplanır. Bu işlem, yıllar arasında tutarlılığı sağlamak için yapılır.
3. Ortalamanın Hesaplanması
Bir ülkenin endekse dahil edilebilmesi için en az üç veri kaynağından değerlendirilmiş olması gerekmektedir. Her ülkenin nihai puanı, mevcut tüm kaynaklardan elde edilen standartlaştırılmış puanların ortalaması alınarak hesaplanır ve tam sayıya yuvarlanır.
4. Belirsizlik Ölçümünün Raporlanması
Her puan, bir güven aralığı ve standart sapma değeri ile sunulur. Bu ölçümler, bir ülkenin puanının çeşitli kaynaklar arasında nasıl farklılık gösterebileceğini ve veri güvenilirliğini ortaya koymaktadır.
Sorularınız ve iletişim için: info@seffaflik.org
