Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency Internatıonal-TI), yolsuzluğun toplumlar üzerindeki yıkıcı etkisini sonlandırmak için insanları dünya çapında güçlü bir koalisyon içinde bir araya getiren, yolsuzlukla mücadeleye liderlik eden küresel bir sivil toplum örgütüdür. TI, yolsuzluktan arınmış bir dünyaya doğru değişimi yaratma amacını taşır.
TI yolsuzluğun kaçınılmaz olduğu söylemine karşı çıkar ve yolsuzluk mağdurlarına umut sunar. Örgüt 1993′teki kuruluşundan bu yana, yolsuzlukla mücadele hareketine ivme kazandırarak tüm dünyada milyonların yaşamının iyileştirilmesinde yol gösterici rolü üstlenmiştir. TI, farkındalığı artırarak yolsuzluk karşısındaki tepkisizlik ve duyarsızlığı azaltmak ve buna dikkat çekmek için eylemler üretir ve gerçekleştirir.
TI 100’e yakın ülkede kurulmuş ülke kolları ile küresel bir ağ oluşturur. Bu ülke kolları, kendi alanlarında çeşitli yöntemlerle yolsuzlukla mücadele eder. Örgüt siyasette, kamu yönetiminde, ihale süreçlerinde ve iş dünyasında şeffaflığı teşvik etmek için kamu, sivil toplum, özel sektör ve medyadan ilgili aktörleri bir araya getirir. TI′ın ülke kolları ve paydaşları, yolsuzlukla mücadele reformlarının uygulanması için hükümetler nezdinde lobi faaliyetlerinde bulunur ve savunuculuk kampanyaları yürütür.
TI, yolsuzlukla yerinde olduğu kadar yerel, bölgesel ve küresel girişimler yoluyla mücadele etmek için gerekli birikime, araçlara, deneyime, uzmanlığa ve geniş bir katılıma sahiptir. Kuruluşunun ikinci on yılını geride bırakan Örgüt, yolsuzlukla mücadelesini olgunlaştırmakta, yoğunlaştırmakta ve çeşitlendirmektedir.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü, Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi ve Afrika Birliği Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi gibi uluslararası iki önemli antlaşmanın hazırlanmasında faal olarak görev alan az sayıdaki uluslararası kuruluştan biridir. Ayrıca Uluslararası Şeffaflık Örgütü, OECD Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi′nin oluşma sürecinde bilfiil yer almış ve bu sözleşmenin metne alınmasına çok yakından katkıda bulunmuştur. Bundan başka Uluslararası Şeffaflık Örgütü, G8 ülkelerinin sivil toplum diyalog çalışması sırasında görüş aldığı birkaç önemli sivil toplum kuruluşundan biridir. Örgüt, kendi kuruluş aşamasında çok önemli bir rolü bulunan Dünya Bankası ile de hâlihazırda çok çeşitli projeler yürütmektedir.
Halen Avrupa Birliği′nin aday ülkeler için hazırlanan dönemlik değerlendirme raporlarında şeffaflık ve yargı reformu alanlarındaki gelişmeler, Uluslararası Şeffaflık Örgütü′nün ilgili ülke ulusal temsilcilerinin hazırladıkları raporlara göre değerlendirilmektedir.
Avrupa Birliği′nin aday ülkeler için hazırladığı ilerleme raporlarının, şeffaflık ve yargı reformu gibi konuları içeren bölümlerinin hazırlanmasına, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nun ilgili ülke kolları da, görüş vererek katkıda bulunmaktadır.
OECD ile ortak yürütülen bir başka projeye göre, üye ülkelerdeki OECD Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi′ne uygun gelişmeler yine Uluslararası Şeffaflık Örgütü ilgili ülke ulusal temsilcileri tarafından hazırlanan raporlar çerçevesinde gözden geçirilmektedir.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü bunlardan başka pek çok bölgesel program ve projeye katkıda bulunmaktadır.
Yine, Uluslararsı Şeffaflık Örgütü’nün ilgili ülke kolları tarafından hazırlanan raporlar, OECD Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi üyesi ülkelere ilişkin değerlendirmelerde, dikkate alınmaktadır.
Bunların dışında, Uluslararsı Şeffaflık Örgütü, çok farklı alanlarda yürütülmekte olan bölgesel programlar ve projelerde de aktif rol almaktadır.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü′nün Yapılanması
Berlin’de bulunan Uluslararası Şeffaflık Örgütü Sekretaryası, bölgesel birimler olarak çalışmaktadır. 100’den fazla ülkede faaliyet gösteren ülke kollarının bilgi ve birikimlerini de koordine ederek çalışan Sekreterya, böylelikle, hem ilgili ülkelerdeki hem de bölgesel ölçekteki yolsuzluklara karşı ortak stratejiler geliştirmektedir. Ülke kollarının çalışmalarını destekleyeci bir şekilde çalışan bölgesel birimler, Uluslararası Şeffaflık Örgütü′nün şeffaflığı geliştirme yolundaki mücadelesinde küresel öncelikleri belirlemede önemli bir rol oynamaktadır
Türkiye′nin de içinde bulunduğu Uluslararası Şeffaflık Örgütü Avrupa ve Orta Asya Bölgesi (ECA) hâlihazırda 54 ülke kolundan oluşmaktır. İrlanda′dan Mongolya′ya ve Azerbaycan′a uzanan bu bölge, içinde çok çeşitli kültürel, ekonomik ve siyasi farklılığı barındırmaktadır. Ancak bu bölgenin en belirleyici özelliği Avrupa Birliği′nin genişleme projesi olmuştur. Avrupa Birliği′ne üye olma çalışmaları sonucu birçok ülke, şeffaflığı artırma ve yolsuzluğu azaltma çalışmalarına başlamıştır.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü, Avrupa ve Orta Asya Bölgesi′nde diğer birçok projenin yanında, bölgesel düzeyde yürütülen çeşitli çalışmalar arasında Şeffaflık Bilgi Merkezleri de (ALAC) bulunmaktadır.
Küresel Öncelikler
Kuruluşunu takiben 22. yılına giren, Uluslararası Şeffaflık Örgütü küresel mücadelesini geliştirmekte ve çeşitlendirmektedir Uluslararası Şeffaflık Örgütü bu mücadelede beş küresel öncelik belirlemiş bulunmaktadır:
- Siyasal hayatta şeffaf, dürüst ve hesap verilebilir bir sistemin geliştirilmesi;
- Kamu ihalelerinde açıklık ve denetim ilkelerinin hâkim kılınarak, yolsuzluğun önlenmesi;
- İş dünyasındaki şeffaflık standartlarının yükseltilmesi;
- Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmelerinin hazırlanması ve uygulanması;
- Yolsuzluğun demokratik, sosyal ve ekonomik gelişimi engellemesinin önlenmesi
Uluslararası Şeffaflık Örgütü, bilgiye erişim, eğitim ve sağlık gibi pek çok farklı alanda da, araştırmalar, raporlar, projeler ve kampanyalar gerçekleştirerek, çalışma alanlarını genişletmeye devam etmektedir.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Yolsuzluğa Karşı Nasıl Mücadele Eder?
Toplumsal Bilincin ve Farkındalığın Artırılması
Uluslararası Şeffaflık Örgütü, küresel medya ile yakından çalışarak, uluslararası örgütler ile ortak projeler gerçekleştirerek ve dünya genelindeki ülke kollarının oluşturduğu geniş bir ağ üzerinden, hayatın her alanına yönelik stratejiler geliştirir, uzun vadeli politika değişimlerini hedefleyen ve toplumsal bilinci ve farkındalığı arttırmayı amaçlayan çalışmalar yapar.
Toplumun genelinde, ‘şeffaflık’ kavramına ilişkin anlayışın geliştirilmesi için yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde yapıcı öneriler getiren Uluslararası Şeffaflık Örgütü, gerekli reformların gerçekleştirilmesi için toplumsal baskının artırılmasını da amaçlar; toplumsal duyarsızlık ve çaresizlik duygularının azaltılması için gerçekçi mekanizmalar önerir, çalışmalar ve kampanyalar gerçekleştirir.
Ölçme Değerlendirme
Uluslararası Şeffaflık Örgütü′nün çalışmalarındaki temel unsurlardan biri de, yerel ve küresel düzeyde yolsuzluğun büyüklüğünü ve sıklığını; istatistikler, endeksler ve araştırmalar yoluyla saptamaktır
Yolsuzluk Algı Endeksi (The Corruption Perceptions Index) (CPI)
Yolsuzluk Algı Endeksi, bir ülkede, kamu yöneticilerine ilişkin yolsuzluk algı düzeylerinin ölçerek değerlendirmektedir.
Rüşvet Verenler Endeksi (The Bribe Payers Index) (BPI)
Rüşvet Verenler Endeksi yolsuzluk arzı sağlayan ülkeler açısından değerlendirmekte, belli başlı ihracat yapan ülkeleri ülke dışında iş yaparken rüşvet verme eğilimlerine göre bir sıraya koymaktadır.
Küresel Yolsuzluk Barometresi (The Global Corruption Barometer) (GCB)
Küresel Yolsuzluk Barometresi, farklı ülkelerdeki toplumların yolsuzlukla ilgili deneyimlerini ve yolsuzluğa karşı tavırlarını genel olarak değerlendirmektedir.
Diğer Yöntemler
Rüşvetle Mücadele için İş İlkeleri (The Business Principles for Countering Bribery)
Rüşvetle Mücadele için İş İlkeleri, Uluslararası Şeffaflık Örgütü tarafından farklı yapı ve büyüklükteki şirketler için, model olarak alınabilcek bir kurallar bütünü sağlamak amacıyla geliştirilmiştir.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Dürüstlük Paktları (TI′s Integrity Pacts)
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Dürüstlük Paktları, kamu ihalelerindeki açıklık ve denetim ilkelerini hâkim kılmak amacıyla, kamu ihalesi yapan kuruluşlar ile ihaleye katılan kişi ve kuruluşlar arasında bağlayıcı bir sözleşme akdedilmesi için oluşturulmuş bir projedir.
Küresel Yolsuzluk Raporu (The Global Corruption Report)
Küresel Yolsuzluk Raporu her yıl değişik bir konuyu ele alır ve önemli olayların altını çizerek yolsuzluğa ilişkin haber ve analizleri, ulusal ve uluslararası alandaki gelişmeleri ve tüm dünyadaki deneysel örnekleri göz önüne serer. 2007 yılına ilişkin Küresel Yolsuzluk Raporu yargıyı, 2009 yılında özel sektörü, 2010 yılında iklim değişikliğini, 2011 yılında ise eğitim konusunu ele almaktadır.
Ulusal Dürüstlük Sistemleri Kaynak Kitabı (National Integrity Systems Sourcebook)
Ulusal Dürüstlük Sistemleri Kaynak Kitabı 20′den fazla dile çevrilmiş olup, değişik ülkelerdeki açıklık ve dürüstlüğü geliştirmeye ilişkin sistemleri ortaya koymakta ve her sektördeki reformları tanıtmaktadır.
