Kamu alımlarında açık ihale oranlarının gitgide düşmesi uzun zamandır dikkat çektiğimiz temel bir sorun. Pazarlık usulü ihale, istisna olmaktan çıkıp yaygın bir kamu alım yöntemi olarak idareye hükümet yanlısı şirketler ile bağımlılık ağlarını güçlendirme imkanı sağlıyor. Kamu İhale Kanunu’nun 21/b bendine göre doğal afet, salgın hastalık gibi durumlarda alımı hızlandırmak adına kullanılan pazarlık usulü ihale yöntemi; şeffaflığı, hesap verebilirliği ve adil rekabeti ortadan kaldıran bir alım biçimi olarak varlık dağıtımında kliyentalist ilişkileri belirleyici unsur haline getiriyor.
Küresel koronavirüs salgını nedeniyle tüm dünyada, pazarlık usulünün aciliyet koşuluna uygun bir zemin oluştu. Pazarlık usulü ihale yöntemi hükümetlere salgının meşruiyet gücüne dayanarak birçok alımı, doğrudan ya da pazarlık yöntemiyle ve denetimden uzak bir biçimde yapma fırsatı verdi.
***
2020 yılında toplam 172 milyar 526 milyon 653 bin liralık 501 bin 817 adet kamu alımı yapıldı. İhale usullerine ait oranlar sözleşme bedellerine istisna ve doğrudan temin bedelleri eklenip hesaplandığında açık ihale oranı %60.8’de kalırken denetimin, şeffaflığın ve rekabetin sağlanamadığı alımların oranı %39.2 olarak gerçekleşti.
Uluslararası Şeffaflık Derneği olarak yurttaş ve sivil toplum kuruluşlarının denetimini kolaylaştırarak herkesi kamusal kaynakların nasıl kullanıldığını izlemeye çağırıyoruz! Koronavirüs salgını dönemi ile başlattığımız bu çalışmayı tüm kamu alımlarını kapsayacak şekilde genişleteceğiz. Bu kapsamlı veritabanının arama özellikleri ile yasaya aykırılıkları, riskli alanları daha görünür kılacağız ve yurttaşların kamusal kaynakların nasıl kullanıldığına dair hesap sorabilmesini sağlayan bir aracı etkinleştirmiş olacağız.
