Hazırlayan: A.Ali Karahan, Burcu Atlı ve Damla Cihangir-Tetik
Şeffaflık ve hesap verebilirlik sadece seçimlerin özgür, eşit ve adil bir şekilde gerçekleşmesi için değil, aynı zamanda, kamu yönetimi ve siyasi yaşamda da uyulması gereken temel demokratik ilkelerin başında geliyor. Bu bağlamda, seçilerek iş başına gelen siyasilere kamu düzeninde ve siyasi yaşamda şeffaflık ve hesap verebilirliği sağlayacak temel düzenlemeleri, kontrol ve denetim mekanizmaları ile yaptırımları belirlemek ve uygulanmasını sağlamak gibi çok önemli bir görev düşüyor. Demokrasinin olmazsa olmazı sivil denetim için ise sivil toplum, medya ve her bir vatandaşın bu düzenlemeler ve uygulamalar hakkında bilgilendirilmesi gerekiyor.
Genel seçim dönemlerinde seçmene karşı sorumluluğu olan seçilmişlerin ya da siyasi bir göreve talip olanların, yasama ve yürütme görevlerine geldiklerinde kamu kaynaklarını nasıl kullanacaklarını, kamu yönetiminde ve siyasette şeffaflığı ve hesap verebilirliği nasıl sağlayacaklarını, ne gibi düzenlemeler yapacaklarını kamuoyu ile paylaştıkları araçlardan biri de siyasi partilerin seçim bildirgeleri. Bu doğrultuda, Uluslararası Şeffaflık Derneği olarak mecliste temsili bulunan dört siyasi partinin (Adalet ve Kalkınma Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ve Halkların Demokratik Partisi) 2015 Genel Seçim bildirgelerini şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri ışığında detaylı bir şekilde inceledik.
Aşağıdaki tabloda göreceğiniz üzere, siyasi partilerin söylem ve vaatlerini altı ana başlık altında topladık. Bu başlıklar; Siyasette Şeffaflık, Kamuda Şeffaflık, Dokunulmazlık, Mal Beyanlarının Kamuoyuna Açık Olması, Seçim Barajı ve Yolsuzlukla Mücadele. Bu altı başlığın, Türkiye’de katılımcı, hesap verebilir ve şeffaf siyaset ile kamu yönetimi için üzerinde durulması gereken temel başlıklar olduğuna inanıyor ve demokrasiye inanan her siyasi partinin ilgili bu başlıklara ilişkin somut önerilerinin olmasını bekliyoruz.
Genel hatlarıyla ilgili dört siyasi partinin şeffaflık ve hesap verebilirliğe ilişkin söylem ve vaatlerine bakılacak olursa, siyasi yaşamın daha katılımcı ve siyasetin finansmanının daha şeffaf ve hesap verebilir olması için dört partinin de benzer söylem ve vaatlerinin olduğunu söylemek mümkün. HDP dışındaki üç siyasi parti siyasetin finansmanına ilişkin vaat ettikleri düzenlemeleri detaylandırırken, HDP daha çok siyasi partilerin yapılanmasına ilişkin vaatlerde bulunuyor. Sadece MHP elektronik oy kullanımına geçileceğini belirtiyor. CHP ise en başta seçim kanunları ile Siyasi Partiler Kanunu’nu değiştireceklerini belirtiyor.
Kamuda şeffaflığa ilişkin AKP ve MHP’nin daha detaylı söylem ve vaatlerde bulunduğu görülürken HDP’nin herhangi bir açıklamasının olmaması dikkat çekici. AKP, tek başına iktidarda bulunduğu geçtiğimiz dönemde hayata geçiremediği Şeffaflık Paketi’ni önümüzdeki dönemde hayata geçirmeyi vaat ediyor. MHP, kamu yönetiminde şeffaflığı getireceklerini belirtirken özelleştirmeler, bankacılık sistemi, belediyeler, enerji ihaleleri, kara parayla mücadele gibi daha spesifik alanlarda da şeffaflık vurgusu yapıyor. CHP özetle kamu yönetiminin ve yargının şeffaf, adil ve hesap verebilir olacağına vurgu yapıyor.
Dokunulmazlık konusunda AKP’nin hiçbir açıklaması olmazken MHP ve HDP’nin bu konuda ortaklaşmasının önemli olduğunu düşünüyoruz. Her iki parti de milletvekili dokunulmazlıklarını kaldırıp sadece kürsü dokunulmazlığı ile sınırlandıracağını belirtiyor. CHP de kamu personelinin dokunulmazlıklarının kaldırılacağını vaat ediyor.
Siyasilerin mal beyanlarının kamuoyuna açık olmasına ilişkin CHP ve HDP’nin herhangi bir önerisi bulunmazken AKP ve MHP mal bildirimlerinin şeffaf olacağını, AKP, her iki yılda bir açıklama yapılacağını, MHP ise göreve başlarken ve görev sonunda yapılacağını vaat ediyor.
Bu noktada, şu anda yürüttüğümüz Siyasette Şeffaflık Projesi kapsamında, seçim döneminde tüm adaylara ve siyasi partilere yaptığımız “mal beyanlarınızı ve seçim kampanya bütçelerinizi kamuoyuna açıklayın” çağrımızı ve aldığımız cevapları hatırlatmakta fayda olduğunu düşünüyoruz. Çalışmamız kapsamında AKP ve MHP’nin bu konulara daha mesafeli durmasına, adaylarından çağrımıza olumlu yanıt verenlerin sayısının az olmasına rağmen parti bildirgelerinde bu konuyu detaylandırmaları; aynı şekilde çalışmalarımıza daha fazla olumlu yanıt veren CHP ve HDP’nin ise bildirgelerinde bu konuda herhangi bir açıklamasının olmaması hayli çarpıcı.
Seçim barajına ilişkin AKP ve MHP’nin herhangi bir açıklaması yokken, CHP, seçim barajının %5’i geçmeyeceğini, HDP ise seçim barajının kaldırılacağını söylüyor. Yolsuzlukla mücadele alanında HDP dışındaki üç partinin söylem ve vaatleri bulunuyor. MHP, çok detaylı bir yolsuzlukla mücadele programı ile Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun çıkarılması, 17-25 Aralık haftasının Yolsuzlukla Mücadele Haftası ilan edilmesi gibi vaatlerde bulunuyor. AKP ve CHP yolsuzlukla mücadele edilecek mekanizmaların kurulacağını vaat ediyor. AKP, bu konuda sivil toplum-medya-hükümet-vatandaş işbirliğine önem vereceklerini belirtirken CHP, seçim yolsuzluklarıyla da mücadele edileceğini belirtiyor.
Meclis’teki Dört Siyasi Partinin 2015 Seçim Bildirgelerinin Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik İlkelerine İlişkin Kıyaslamalı Tablosuna buradan ulaşabilirsiniz
