Uluslararası Şeffaflık Derneği
22 Temmuz 2015, Geleneksel ve Alternatif Medyada Araştırmacı Gazetecilik Konferansı, İstanbul
BASIN BÜLTENİ
Uluslararası Şeffaflık Derneği olarak 7. medya etkinliğimizi “Geleneksel ve Alternatif Medyada Araştırmacı Gazetecilik” başlığıyla 22 Temmuz Çarşamba günü Taksim Elite World Hotel’de gerçekleştirdik. Yerel, ana akım ve alternatif medya mensuplarının, iletişimcilerin ve gazetecilik bölümü öğrencilerinin katılımıyla gerçekleşen konferansımız, 2 ana oturum ve 4 panelden oluştu.
Kamu yararı doğrultusunda, insanların doğru, tarafsız ve eksiksiz haber alma haklarının karşılanabilmesi adına kullanılabilecek, medyanın en işlevsel ve değerli araçlarından biri olan araştırmacı gazeteciliğin farklı boyutlarıyla tartışılmasının amaçlandığı konferansımız, Yönetim Kurulu Başkanı’mız Oya Özarslan’ın açılış konuşmasıyla başladı. Özarslan, medyanın bekçi köpeği (watchdog) rolünün önemine, medya mensuplarının iş güvencesinin sağlanması gerekliliğine ve ülkenin mevcut koşullarında şeffaflık talebinde bulunmanın gerektirdiği cesarete dikkat çektiği konuşmasında medyanın da bu çerçevede insanların üzerindeki karanlığın kalkmasında etkili olabilecek bir kurum olduğunu vurguladı.
Açılış konuşmasının ardından, İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Aslı Tunç’un moderatörlüğünde gerçekleşen ilk oturumumuzun “Bir Şeffaflaştırma Aracı Olarak Araştırmacı Gazetecilik” başlıklı birinci panelinde, organize suç/yolsuzluk, sermaye ilişkileri, parlamento ve yargı alanlarında olup bitenlere yönelik kamuoyunun doğru ve gerçekçi bilgilendirilmesi için bir şeffaflaştırma aracı olarak araştırmacı gazeteciliğin nasıl kullanılabileceği, kıdemli araştırmacı gazeteci konukların paylaşımlarıyla masaya yatırıldı.
Bu oturumda, Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi (OCCRP) Kurucu Üyesi, Medya Geliştirme Uzmanı Drew Sullivan, dünyanın değişimine paralel olarak medyanın da değişime uğradığına ve çalıştıkları alanda en zorlandıkları konunun şeffaflık olduğuna işaret ederken, araştırmacı gazeteci ve Hürriyet okur temsilcisi Faruk Bildirici, Sullivan’ın vurguladığı yerel gazeteciliğin önemine, parlamento muhabirliğinin önemli dallarından biri olan ‘kriz haberciliği’ne değindi. Yargı alanında çalışmış araştırmacı gazeteci ve yazar Kemal Göktaş ise, hakkında en çok dava açılan meslek mensuplarından olan yargı alanında çalışan gazetecilerin bilgiye ulaşmada yaşadığı engelleri paylaştı.
Sullivan’ın, araştırmacı gazeteciliğin düzenin karmaşık yapısını deşifre etmedeki rolünü ortaya koymak üzere sunumunda paylaştığı, Azerbaycan’daki bir yolsuzluk iddiasının farklı ülkelerdeki yerel gazetecilerin ortak çalışmaları sonucunda nasıl haberleştirildiğine ve kamuoyunun bilgisine sunulduğuna ilişkin vaka, kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir alma ve verme özgürlüğünün mücadelesini veren araştırmacı gazetecilerin engelleri nasıl aştığını göstermede umut verici bir örnek olarak ilgiyle karşılandı.
Karşılaşılan tüm engellere ve baskılara rağmen, gerçeği, doğru bilgiyi ortaya çıkarma yolunda araştırmacı gazetecinin mücadelesinin konuşulduğu “Baskıların Karşısında Araştırmacı Gazetecilik” başlıklı 2. panelde, gazeteci, programcı ve yazar Mete Çubukçu “kasıtlı olarak gizlenen, kamunun öğrenmesine engel olunan şeyleri ortaya çıkarmak, rutinin ötesine geçmek” olarak tanımladığı araştırmacı gazeteciliğin, geleneksel yöntemlerin yanı sıra alternatif yöntemleri de dikkate alması ve kullanmasının avantajından bahsederek, kendi uzmanlık alanı olan savaş haberciliğinde bilgi kaynağı kullanımında dikkat edilmesi gereken noktaları vurguladı. Bir diğer panelistimiz UMAG koordinatörü, akademisyen Özge Mumcu, yaşanmış tecrübelerden yola çıkarak babası Uğur Mumcu’nun bir araştırmacı gazeteci olarak portresini çizdi. Panelin 3. konuşmacısı, sağlık ve çevre alanlarında uzun süre çalışmış olan araştırmacı gazeteci Şükran Özçakmak ise, araştırmacı gazeteciliğin farklı alanlarda yaşadığı zorlukları çok çeşitli örnekler eşliğinde anlatarak, konferansımızın katılımcı kitlesinin büyük bölümünü oluşturan gazetecilik bölümü öğrencilerine doğrudan seslendi.
Panelin son konuşmacısı olan gazeteci-yazar Hasan Cemal, iktidar ve medya ilişkisine de değindiği sunumunda gazetecinin kendi gazeteciliğini sorgulaması ve kendi mesleğine sahip çıkması gerektiğinden bahsetti. Hasan Cemal, konuşmasını sonlandırırken, gazetecilik öğrencilerine, demokratik hak ve özgürlükleri bağlamında gazeteciliğe sahip çıkmalarını vurguladı.
Araştırmacı gazeteciliğin alternatif medya bağlamında ele alındığı ikinci oturuma, Galatasaray Üniversitesi’nden Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu, derneğimizin Suruç bombalı saldırısına yönelik kamuoyu ile paylaştığı basın açıklamasına atıf yaparak cezasızlık kültürüne değindi ve bununla ilişkili olarak araştırmacı gazeteciliğin, güç odaklarının ve iktidarın engellemelerine karşı yapılan bir gazetecilik türü olduğunun altını çizerek oturumu başlattı.
İkinci oturumun “Geleneksel/Ana-Akım Medyaya Yeni Bir Alternatif: İnternet Haberciliği” başlıklı ilk panelinde, insanların her türlü bilgiye hızla ulaşmasını sağlayan ve gerek içerik gerekse format çeşitliliği açısından geleneksel haber araçlarının (yazılı basın, televizyon, radyo vb.) ötesine geçen internet haberciliğinde araştırmacı gazeteciliğin nasıl işlediği, bu alana ne şekilde adapte olduğu, internet haberciliğinde görev alan gazetecilerin tecrübe ve yorumları eşliğinde tartışmaya açıldı.
Bianet’ten Çiçek Tahaoğlu ile Journo ve TGS temsilcisi Sarphan Uzunoğlu sunumlarında, yazılı basın, televizyon, radyo gibi geleneksel haber araçlarının ötesine geçen internet haberciliğinde araştırmacı gazeteciliğin nasıl işlediğinin üzerinde dururken; Jiyan’dan Ahmet Sabancı ile Dağ Medya’dan Pınar Dağ ağırlıklı olarak, araştırmacı gazeteciliğin bu alana ne şekilde adapte olduğunu tartışmaya açtı.
Tahaoğlu’nun, internet haberciliğinin otonomi sağlaması ve geleneksel medyaya oranla çok daha hızlı işlemesinin, yaş ve cinsiyet hiyerarşisini kırmasının, çok daha çeşitli içerik sunabilmesinin yanında, internet haberciliğinde çalışan kişi sayısının kısıtlı olması ve düşük bütçelerle çalışılması nedeniyle bu mecrada araştırmacı gazetecilik yapmanın pek mümkün olmadığını vurguladığı sunumuna Uzunoğlu da, Journo’nun ilk sayısında farklı gazetecilik pratikleri adına önerdikleri yeni bir ekonomik model çerçevesinde katkıda bulundu. Ahmet Sabancı, Snowden, Wikileaks gibi ham veri sağlayıcılarının araştırmacı gazetecilere yardımcı olabileceğini hatırlatarak ham materyallerin yayılması gerektiğini, bu tip verilerin haksızlıkları farklı boyutlarıyla sunmaya yarayabileceğini belirtti. Pınar Dağ, araştırmacı gazetecilik yaparken gazetecinin veriyi nasıl kullandığının önemini ifade etti ve Soma faciası haberciliği örneğinden yola çıkarak verinin nasıl manipüle edilebileceğini vurgulayarak araştırmacı gazeteciliğin internet haberciliğine ne şekilde adapte olduğunu ortaya koydu.
Panelin, Karakutu’dan Başak Tuncer ve Şevket Uyanık, Mülksüzleştirme Ağları’ndan Burak Arıkan, Dokuz8Haber’den Gökhan Biçici ile Doğruluk Payı’ndan Bengi Ruken Cengiz ve Koray Kaplıca’nın paylaşımlarıyla haber edinme ve haberi iletme noktasında teknolojinin sağladığı farklı imkanlardan faydalanarak aktivist bir yaklaşımla ilerleyen yurttaş haberciliğin “araştırmacı gazetecilik”le ne şekilde ilişkilendirilebileceğinin irdelendiği “Alternatif Habercilikte Yeni Yükselen: Yurttaş Habercilik” başlıklı ikinci kısmında, insanların elinde olan ve haber niteliği taşıdığını düşündüğü verileri paylaşmalarına imkan sağlayan Karakutu’nun, Mülksüzleştirme Ağları özelinde ağ haritalama sisteminin, değişen ve gelişen dünyada, araştırmacı gazetecilere yeni bir araç sunma imkanları tartışıldı. Bu tartışmanın devamında ise, habere erişmedeki sıkıntıya karşı bir refleks olarak ortaya çıkan ve yeni bir dinamik olarak adlandırılan yurttaş gazetecilik farklı boyutları ile ele alındı ve Doğruluk Payı gibi haber üretilirken başvurabilecek bir arenanın gazeteciliğin topluma yabancılaştığı noktada, yurttaş bireylerin başlattığı bir gazetecilik türü olan yurttaş gazeteciliği ile nasıl ortaklaşabileceği değerlendirildi.
Konferansımızda Prof. Dr. Aslı Tunç’un sunumunu gerçekleştirdiği Araştırmacı Gazetecilik Anketi’mizin sonuçlarına bu link’ten ulaşabilirsiniz: https://infogr.am/_/VttqosAov671mq2lQ5zX
Konferansımızın videosu için: https://youtu.be/vaQQNylmDgc
